İşçinin Borçları Nelerdir?

İş Kanunu madde 8 uyarınca iş sözleşmesi: “İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir.” şeklinde iş sözleşmesi tanımlanmıştır. Buna göre iş sözleşmesi gereği tarafların birbirine yönelik borçları bulunmaktadır. İş sözleşmesinden işçi adına doğan borçlara işçinin borçları denmektedir.

Buna göre işçinin borçları beş ana başlık altında sayılabilir. Bunlar;

A) İş görme borcu,

B) İşverenin talimatına uyma borcu,

C) Sadakat borcu,

D) Teslim ve hesap verme borcu,

E) Rekabet etmeme borcu

A) İş Görme Borcu

İki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliğinde olan iş sözleşmesinin işçiye yüklediği temel borç iş görme borcudur. Bu doğrultuda işçi kendisine sözleşmede tanınan işi eksiksiz bir şekilde yerine getirmekle yükümlüdür. İşçi işi görürken doğrudan işi kendisi yapmalıdır. Kendisine tanımlananlar doğrultusunda çalışma koşullarına uyarak işleri gerçekleştirmesi gerekmektedir. Yani işçi işi görürken toplu iş sözleşmesine göre, kendi iş sözleşmesine göre ve işverenin talimatı uyarınca işi görmelidir.

B) İşverenin Talimatına Uyma Borcu

İşveren işin görülmesi ve işçilerin işyerindeki davranışlarıyla ilgili genel düzenlemeler yapabilir ve onlara özel talimat verebilir. İşçiler bunlara dürüstlük kurallarının gerektirdiği ölçüde uymak zorundadırlar. İşveren kişilik haklarına aykırı, hiç gereği olmayan, sadece işçiyi zorlayan talimatlara uyulmadığını iddia ederek işçiye yaptırım uygulanamaz.

C) Sadakat Borcu

İşçi görülen işte işvereni tehlikelere karşı uyararak, zarara uğratmayacak şekilde gerekeni yapmalıdır. İşçi ayrıca işvereni zarara uğratan olaylar bakımından işvereni bilgilendirmelidir. İşçi işi görürken doğruluk ve bağlılığa uygun şekilde hareket etmelidir.

D) Teslim ve Hesap Verme Borcu

İşçi üstlendiği işin görülmesi sırasında üçüncü kişiden işveren için aldığı şeyleri ve özellikle paraları derhal ona teslim etmek ve bunlar hakkında hesap vermekle yükümlüdür. İşçi, hizmetin ifasından dolayı elde ettiği şeyleri de derhal işverene teslim etmekle yükümlüdür.

E) Rekabet Etmeme Borcu

İş sözleşmesi devam ederken işçinin rekabet sayılacak davranışlarda bulunması doğruluk ve bağlılığa aykırılık oluşturacağından işveren için ilgili durum haklı nedenle fesih nedeni oluşturur. Rekabet etmeme borcu iş sözleşmesinde kararlaştırılmasa dahi işçinin iş sözleşmesi devam ederken katlanmak zorunda olduğu bir borçtur. Ancak iş sözleşmesi sona erdikten sonra eğer ki iş sözleşmesinde rekabet etmeme borcu kararlaştırılmamış ise iş sözleşmesi sona eren işçi bu borçtan dolayı sorumlu olmayacaktır.

İşçi Borçlarına Yönelik Yargıtay Kararları

“Davalıların dava konusu haksız rekabet sözleşmesini zor şart altında imzaladığı, orantılı edim olmadığı, haksız rekabet yaratacak bilgi ya da sırların nakline imkan tanındığının tespit edilemediği gerekçesiyle rekabet yasağı sözleşmesi batıldır.” (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2017/745 E. , 2018/6432 K.)

Mahkemece; rekabet etmeme borcunun ancak iş sözleşmesi taraflarının açıkça kararlaştırmaları halinde ortaya çıktığı ve rekabet yasağının adi yazılı şekilde yapılmış olması geçerlilik şartı olduğu, taraflar arasında düzenlenen belirsiz süreli iş sözleşmesinde rekabet yasağına ilişkin bir kayıt bulunmadığı haksız rekabetin şartları oluşmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.” (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2017/2636 E. , 2019/124 K.)

“…dava konusu rekabet yasağının dayanağı, isçinin hizmet akdinden kaynaklanan sadakat borcundan kaynaklanmakta olup, hizmet akdinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda görevli mahkeme iş mahkemesidir.” (Yargıtay HGK 22.09.2008 tarih ve 9-517/566 sayılı kararı)